In order to keep our readers informed of the latest in Celtic Studies, Kelten offers a selection of news items published during the preceding term in each of its quarterly editions. All items are briefly summarised and links to the original publications are included. Any announcements by either the board of the Stichting A. G. Van Hamel or the editorial board of Kelten are also included in this segment and may be found ahead of the news section.
Mededeling: Verandering in redactiesamenstelling Kelten
Graag willen wij u via deze weg informeren over een verandering in de samenstelling van de redactie. Tino Oudesluijs verlaat onze redactie na jarenlange betrokkenheid waarbij hij sinds januari 2013 eerst de functie van hoofdredacteur vervulde en vanaf februari 2015 als gewoon redactielid verderging. Ook via deze weg willen wij Tino hartelijk danken voor zijn inzet en hem veel succes wensen in de toekomst!
Het wagengraf van Heumen
Keltisch wereldnieuws komt slechts af en toe van Nederlandse bodem, maar het wagengraf van Heumen op de noordelijke oever van de Maas valt volledig in deze categorie. Het Gelderse wagengraf is pas het vijfde voorbeeld van een dergelijk Keltisch elitegraf in deze contreien en geeft ons een glimp van een betrekkelijk korte periode -- zo rond de vijfde eeuw v. Chr. -- waarin het zuidoosten van ons land aansluiting vond op de Keltische La Tène cultuur van het Rijnland. Het graf bevat naast de resten van een wendbare strijdwagen met versierd paardentuig en enkele wapens ook drinkgerei in de Mediterrane stijl. Hoe onze voorouders zich dit konden veroorloven is overigens nog verre van zeker: handel, of militaire diensten behoren tot de mogelijkheden.
https://www.nrc.nl/nieuws/2020/06/26/wagengraf-toont-keltisch-eliteleven-aan-de-maas-a4004163
Schots-Gaelisch dreigt binnen tien jaar als gemeenschapstaal te verdwijnen
Naar verwachting zal uit de census van 2021 blijken dat het aandeel sprekers van het Schots-Gaelisch ook in de laatste hartlanden van de taal, op de eilanden voor de Schotse westkust, onder de kritische grens van 50% is gedaald. Met name het aantal jonge sprekers is de afgelopen decennia hard achteruit gegaan en zelfs in families waar beide ouders de taal machtig zijn, is het Engels nu doorgaans de voertaal binnen het gezin. De alarmerende vindingen sluiten aan op eerdere studies en schetsen een beeld van een taal die de afgelopen tijd middels tweetalige straatbordjes dan wel meer zichtbaarheid heeft gekregen, maar die verder snel als gemeenschapstaal verdwijnt. Vooralsnog zet de Schotse overheid vooral in op het onderwijs, opdat meer jongeren de kans krijgen om de taal te leren, maar het is de vraag of dit het tij zal keren, nu ook de laatste sprekersnetwerken dreigen af te brokkelen.
De reus van Cerne Abbas
De Reus van Cerne Abbas is een kalkfiguur van een reusachtige man met een knots, uitgesneden in de grond van Dorset, in het zuiden van Engeland. Hoewel de eerste zekere verwijzing naar deze opmerkelijke reus pas uit de late 17e eeuw stamt, werd lang gehoopt dat de figuur terugging tot de prehistorie. Nieuw onderzoek toont echter aan dat dit hoogst onwaarschijnlijk is: de aanwezigheid van kleine slakjes in bodemmonsters uit de voeten en ellebogen van de reus bewijst dat de reus niet ouder dan de late middeleeuwen kan zijn. Deze slakken komen namelijk pas sinds de 13e of 14e eeuw voor in Engeland.
Duitse spion
De BBC-documentaire Nazi sa Ghaeltacht (“Nazi in de Gaeltacht”) vertelt op basis van nieuw onderzoek het verhaal van Ludwig Mühlhausen, prof. Keltisch te Hamburg en Berlijn vanaf de jaren twintig van de vorige eeuw. Mühlhausen was trouw lid van de Nazi-partij en toen hij in de jaren dertig enige tijd in het dorpje Teillean in het Ierse graafschap Donegal doorbracht, kwam hij er niet puur ‘om de taal te leren’. In werkelijkheid ging zijn onderzoekswerk in die tijd namelijk altijd samen met spionage: hij nam tal van foto’s, stuurde rapporten terug naar Berlijn en probeerde (overigens weinig succesvol) aan te pappen met hoge Ierse functionarissen, waaronder premier Éamon De Valera zelf, die hij een exemplaar van zijn Duitse vertaling van een aantal lokale volksverhalen toestuurde. Toen de oorlog eenmaal uitbrak, sloot Mühlhausen zich openlijk aan bij de SS en werkte mee aan verscheidene propagandaberichten gericht op de Ierse bevolking. Na de oorlog deed hij als krijgsgevangene nog een beroep op “zijn vriend”, de eerste president van Ierland, Douglas Hyde, maar deze hield zich verre van de Duitser. Mühlhausen overleed in 1956 aan een hartaanval.
Overheid voorziet in Manxtalig onderwijs
Na bewezen succes heeft de overheid van het eiland Man besloten om per september Bunscoill Ghaelgagh, de enige Manxtalige basisschool van het eiland, op te nemen als openbare onderwijsinstelling. Met deze stap wordt niet alleen de verdere financiering van het Manxtalig onderwijs verzekerd, maar krijgt de school ook toegang tot tal van overheidsvoorzieningen, zoals extra ondersteuning voor speciaal onderwijs. Tot nog toe werd de basisschool grotendeels gefinancierd door een stichting, met gedeeltelijke ondersteuning vanuit de overheid. De erkenning is een belangrijke overwinning voor de Manxe taalbeweging, die de Goidelische taal van het eiland nieuw leven in probeert te blazen sinds het (bijna) uitsterven eind jaren ’90.
https://www.bbc.com/news/world-europe-isle-of-man-53651692
De Ierse ogam-stenen
De oudste Ierse teksten werden niet in het Latijnse schrift, maar met behulp van het monumentale ogam-alfabet geschreven. Dit schrift bestond uit punten en streepjes en was speciaal ontwikkeld om de klanken van het 4e en 5e eeuwse Iers in letters te vangen. De vroegste ogam-inscripties werden op de rand van grote gedenkstenen gekerfd en deze inscripties zijn dan ook goed vergelijkbaar met de Germaanse runenstenen. Later gingen de Ieren het Latijnse schrift gebruiken voor dit soort gedenktekens en zouden de ogam-tekens vooral voortleven in geleerde kringen.
https://www.rte.ie/brainstorm/2020/0818/1159766-ogham-stones-ireland-inscriptions-writing-language/
