In 2017 the children’s show Mabinogi-Ogi was released by Welsh language television channel S4C, consisting of four episodes based on the Four Branches of the Mabinogion. The website of the Celtic Media Festival notes that the purpose of this adaptation is to make children aware of the Welsh language and their Welsh heritage. In order to explore how the series aims to achieve this awareness, the original tale of Math son of Mathonwy (translated by Sioned Davies) is compared with the corresponding episode Mabinogi-Ogi: Blodeuwedd, with special focus on differences between the two adaptations and their relevance to Welsh cultural heritage and social identity. Comparison shows that modernisation of historical elements, code-alternation, puns, parody and the usage of social media and modern technologies are employed to make the story more relatable to the intended audience.
Er bestaan inmiddels al talloze bewerkingen van de middeleeuwse verhalen uit de Welshe Mabinogion. Een recente bewerking is de kinderserie Mabinogi-Ogi, die in 2017 uitgezonden werd op het Welshtalige televisiekanaal S4C en zo populair werd dat het inmiddels een vervolg heeft, genaamd Mabinogi-Ogi a Mwy (‘Mabinogi-Ogi en meer’). De vier afleveringen van de eerste serie volgen ieder het verhaal van een van de Takken van de Mabinogi, die door middel van komische schetsen worden weergegeven. De reden voor deze bewerking staat op de site van het Celtic Media Festival: het doel is om Welshe kinderen bewuster te maken van de Welshe legendes en daarmee hun (culturele) erfgoed. Om erachter te komen hoe de verschillen tussen het originele verhaal en de moderne bewerking bijdragen aan het verhogen van dit bewustzijn, worden twee bewerkingen met elkaar vergeleken: de Engelse vertaling van een middeleeuwse versie (uit c. 1350) van de Vierde Tak (ook bekend als Math zoon van Mathonwy) uit Sioned Davies’ editie The Mabinogion uit 2007 en de aflevering Blodeuwedd van Mabinogi-Ogi, die ook gebaseerd is op de Vierde Tak. Het doel waarmee de originele middeleeuwse tekst geschreven is, zal ongetwijfeld afwijken van die van moderne bewerking, waardoor verschillen onvermijdelijk zijn.
De vierde tak in het kort
Het verhaal van Math in zijn oorspronkelijke, middeleeuws Welshe versie begint met een plan gesmeed door Gwydion en Gilfaethwy, de neven van koning Math van Gwynedd, om Math af te leiden zodat Gilfaethwy met Maths voet-maagd Goewin naar bed kan gaan. Math heeft een vervelende vloek (een tynged, vergelijkbaar met de Oudierse geis) op zich en moet te allen tijde zijn voeten in de schoot van een maagd hebben liggen, behalve als hij oorlog voert. De neven laten een oorlog uitbreken waardoor Math naar het strijdfront gaat. Als Math terugkomt en erachter komt dat Goewin geen maagd meer is, neemt hij haar tot zijn vrouw en straft hij zijn neven door hen steeds in een ander dierenpaar te veranderen. In deze vorm paren de neven drie keer en krijgen zij drie kinderen: Hyddwn, Hychddwn, and Bleiddwn.
Math zoekt inmiddels naar een nieuwe voet-maagd. Gwydion raadt zijn zus Arianrhod aan, maar als zij over Maths toverstaf stapt om aan te tonen dat ze nog maagd is, bevalt ze spontaan van een zoon. Behalve de zoon valt er ook een homp vlees op de grond, die snel door Gwydion in een kist wordt gestopt. Als Gwydion later de kist openmaakt, blijkt dit een tweede zoon te zijn en Gwydion voedt hem in stilte op. Als Arianrhod hem na vier jaar te zien krijgt, spreekt ze drie keer een tynged-vloek over hem uit: hij zal geen naam hebben tenzij zij hem die geeft, hij zal geen wapens dragen en hij zal nooit een menselijke vrouw krijgen. Gwydion is haar steeds te slim af, en zo heet de jongen uiteindelijk Lleu Llaw Gyffes en draagt hij toch een wapen.
Om hem een vrouw te geven creëert Gwydion een vrouw uit bloemen, genaamd Blodeuwedd (‘bloemengezicht’). Maar wanneer Lleu Llaw Gyffes van huis is, ziet Blodeuwedd de man Gronw Pebr, waar ze spontaan verliefd op wordt. Samen maken ze plannen om Lleu Llaw Gyffes te vermoorden, want hij kan alleen sterven met één voet op de rug van een geit, de ander op een badrand, onder een overdekking en met een speer gesmeed op zondagen terwijl men naar de mis ging. Als Lleu Llaw Gyffes deze positie demonstreert, gooit Gronw Pebr een speer naar hem, maar Lleu Llaw Gyffes verandert in een adelaar en vliegt weg. Gwydion vindt hem uiteindelijk in een boom en verandert hem terug, waarna hij wraak zoekt. Blodeuwedd probeert te vluchten, maar Gwydion verandert haar in een uil. Lleu Llaw Gyffes eist dat hij de speer naar Gronw Pebr mag gooien, die ermee akkoord gaat mits er een grote steen tussen hen in staat. Lleu Llaw Gyffes gooit de speer recht door de steen heen, wat het einde van Gronw Pebr betekent.
Middeleeuws tegenover modern
Eén van de grootste contrasten tussen de adaptaties is al snel te zien: de titels verschillen aardig van elkaar. Beide benamingen wijken af van de traditie waarbij de Vierde Tak naar de hoofdpersoon Math vernoemd wordt. Het hoofdstuk in het boek van Davies heet simpelweg The Fourth Branch of the Mabinogi, naar de zin llyma dechreu mabinogi ‘dit is het begin van een mabinogi’ die in alle vier de verhalen te vinden is. De aflevering van Mabinogi-Ogi heet Blodeuwedd, naar het gelijknamige karakter in het verhaal. De reden hiervoor is waarschijnlijk dat Blodeuwedd, en niet Math, als hoofdpersoon wordt beschouwd in de Mabinogi-Ogi aflevering. Math speelt sowieso eigenlijk maar een kleine rol in de aflevering, want het gehele eerste deel over Math en zijn (voet)maagd wordt overgeslagen. Het verhaal van Mabinogi-Ogi begint met Math die Arianrhod vraagt of zij al ooit een kind gehad heeft, wederom een verschil met het originele verhaal waar hij vraagt of Arianrhod nog maagd is. Waarom precies Blodeuwedd gekozen is in plaats van bijvoorbeeld Lleu Llaw Gyffes, is onduidelijk, maar de naam Blodeuwedd is wellicht herkenbaarder. De keuze voor Blodeuwedd komt overigens niet alleen voor bij Mabinogi-Ogi, ook het kinderboek Pedair Cainc y Mabinogi van Siân Lewis noemt de Vierde Tak Stori Blodeuwedd ‘Blodeuwedds verhaal’ en begint op exact hetzelfde punt als de aflevering.
Behalve dat een groot deel van het middeleeuwse verhaal overgeslagen wordt, volgt de aflevering de rest van de algemene verhaallijn, maar zijn veel stukken gemoderniseerd. De discussies tussen Arianrhod en Gwydion waarin Arianrhod aan Lleu Llaw Gyffes zweert dat hij nooit een naam zal hebben, nooit wapens zal dragen en nooit een menselijke vrouw zal hebben, zijn oorspronkelijk drie aparte gebeurtenissen, maar in Mabinogi-Ogi zijn ze samengevoegd tot één rap battle. De voertaal van de rap is Welsh, maar ook Engelse (jargon)woorden worden gebruikt. De eerste zinnen zijn bijvoorbeeld “whassup, chwaer?” (‘what’s up, zus?’) en “whassup bro, beth yw flow?” (‘what’s up bro, hoe is [de] flow?’). Dat er jargon gebruikt wordt, is niet verbazend: hoewel het Welsh vaak de dominante taal is in de huiselijke en educatieve setting van sprekers, is het meestal een minderheidstaal als het op popcultuur aankomt. In dit geval is er sprake van code alternation met een identity-oriented approach: er wordt tussen Welsh en Engels gewisseld om een beroep te doen op de culturele achtergrond van de kijkers en zo een gevoel van herkenbaarheid op te roepen. De kijkers van het programma zijn bijna zeker tweetalig, dus Welsh én Engels zijn onderdeel van hun sociale identiteit. De wissel naar het Engels gebeurt in dit geval bij woorden of zinnen die ook een Welsh equivalent hebben, wat aangeeft dat er een voorkeur is voor de Engelse term. Dit is waarschijnlijk omdat deze een andere gevoelswaarde met zich meedraagt. Het gebruik van jargon heeft een vergelijkbaar doel: jargon is onderdeel van de opbouw van een groepsidentiteit.
Het culturele aspect van de code alternation gaat nog verder: het gebruik van Engels in een rap battle is waarschijnlijk ook verbonden met het feit dat deze muziek uit Amerika komt en meestal in het Engels gemaakt wordt. Nog een voorbeeld hiervan in deze Mabinogi-Ogi aflevering is de parodie op de BBC-show The Great British Bake-off genaamd Mabi-Pobi. Het programma volgt een bepaalde structuur waardoor het herkenbaar wordt, zoals bijvoorbeeld als de presentatrice het Engelse ‘stop!’ roept, in plaats van het equivalent ‘peidiwch!’. Weer een ander verschil is hoe Blodeuwedd gemaakt wordt: in de originele tekst wordt ze door middel van een spreuk op bloemen gemaakt, maar in Mabinogi-Ogi wordt ze gemaakt in de eerder genoemde parodie Mabi-Pobi (pobi betekent ‘bakken’), waar Gwydion een bakwedstrijd aan gaat met parodieën op Harry Potter en Gandalf die Còdeuwedd (van còd, ‘kabeljauw’) en Siocleuwedd (van siocled, ‘chocolade’) creëren.
Parodie is een belangrijk thema in Mabinogi-Ogi en Mabi-Pobi is ook zeker niet de enige parodie die voor komt. Andere terugkerende voorbeelden zijn Igonigbam, een parodie op Instagram en een anagram van Mabinogi, en Ogi-Lyfr, een parodie op Facebook (van llyfr, ‘boek’). Ook wordt er een mij onbekende spelshow geparodieerd, genaamd Ei-dial, en is er aan het einde een nieuwsmontage waarin Lleu Llaw Gyffes, Gwydion en Gronw Pebr geïnterviewd worden. De reden dat deze parodieën zo veel voorkomen is wederom om aantrekkelijker te zijn voor kinderen: parodieën van moderne concepten (zoals sociale media en televisieprogramma’s) breken de grens tussen het “oude” (middeleeuws en mythisch) en “nieuwe” (moderne wereld) en maken de serie herkenbaarder voor hen. Dit past ook in het thema van (groeps)identiteit en zorgt ervoor dat de verhalen beter onthouden worden door de jonge kijkers.
Het breken van de grens tussen de middeleeuwse mythische wereld uit de originele verhalen en de huidige moderne wereld gebeurt overigens vaker. Denk bijvoorbeeld aan het boek The Owl Service van Alan Garner en The Magician Trilogy van Jenny Nimmo, waarin ook een deel van de Vierde Tak gebruikt wordt. In het geval van deze boeken vindt het verhaal plaats in onze moderne wereld, maar met veel invloed van de middeleeuws Keltische elementen van de originele verhalen. Of Mabinogi-Ogi zich afspeelt in onze moderne wereld of die van de middeleeuwse tekst wordt niet expliciet duidelijk gemaakt, maar men zou kunnen stellen dat het zich afspeelt in onze wereld, aangezien elementen zoals kapperszaken, restaurants, telefoons en sociale media voorkomen. Net als in de voorgenoemde boeken is het dan logisch dat Mabinogi-Ogi zich afspeelt in onze wereld, maar met fantasie-elementen en middeleeuwse invloeden om toch een beetje de Middelwelshe sfeer op te wekken.
Sociale media en moderne technologie spelen sowieso een relatief grote rol in de Mabinogi-Ogi adaptatie en maken vaak ook deel uit van de belangrijkste verhaallijn. Het eerste voorbeeld hiervan is de bruiloft van Lleu Llaw Gyffes en Blodeuwedd, die niet als gefilmde scène, maar als foto’s op Igonigbam verschijnt. Het tweede voorbeeld is de scène waarin Blodeuwedd Gronw Pebr ontmoet en deze verschilt behoorlijk van het origineel. In de middeleeuwse versie hoort Blodeuwedd Gronw Pebrs jachthoorn waardoor ze hem leert kennen, maar in Mabinogi-Ogi leert Blodeuwedd hem kennen via Ogi. Ogi is een terugkerend karakter, een kapper met zijn eigen zaak (Salon Ogi), waar karakters regelmatig hun haar laten doen. Blodeuwedd komt ook voor een afspraak, waarop ze tegen Ogi klaagt over Lleu Llaw Gyffes. Ogi laat haar dan een foto zien van Gronw Pebr die hij op zijn iPhone heeft staan. Blodeuwedd ziet hem wel zitten en wacht hem op bij haar kasteel, waar ze meteen verliefd worden op elkaar. Blodeuwedd past haar relatiestatus op Ogi-Lyfr aan naar Mae’n gymhleth (‘het is ingewikkeld’) en daarmee eindigt de scène.
Ogi-Lyfr komt een tijdje later opnieuw ten tonele. Net als in het origineel gooit Gronw Pebr een speer naar Lleu Llaw Gyffes wanneer hij in zijn enige kwetsbare positie staat in een poging hem te doden, waarna Lleu Llaw Gyffes in een adelaar verandert. Dit laten ze niet in detail zien in de serie: Lleu Llaw Gyffes verandert simpelweg zijn profielfoto naar een foto van een adelaar. De hele zoektocht van Gwydion die in de middeleeuwse versie volgt, wordt overgeslagen. Ook dit wordt duidelijk gemaakt met behulp van Ogi-Lyfr: Lleu Llaw Gyffes’ profielfoto wordt terugveranderd en hij verandert zijn status naar Wedi joio byw fel Eryr am sbel ond chware teg i Gwydion wnaeth e ond cymryd blwydynn i newid fi nol! #dialargronw (‘Het was leuk even als adelaar te leven, dank aan Gwydion die er maar een jaar over deed me terug te veranderen! #wraakopgronw’). Wederom is de reden voor het gebruik van sociale media en technologieën zoals telefoons om een laag herkenbaarheid toe te voegen aan de serie, maar ook om een connectie te maken met de sociale identiteit van kinderen. In het echte leven gebruiken we immers dagelijks deze technologieën, ook de jonge kijkers, zodanig dat deze ook onderdeel zijn geworden van onze sociale identiteit (denk bijvoorbeeld aan sociale status verbonden aan het gebruik van technologie.)
Conclusie
Mabinogi-Ogi streeft ernaar om kinderen de originaliteit en absurditeit van de middeleeuwse Welshe verhalen te laten beleven, maar ook om deze culturele erfenis door te geven. Dat wordt gedaan door een moderne lens, zodat de verhalen herkenbaar zijn voor de jonge generatie. Hoewel nog steeds niet het volledige verhaal overgeleverd wordt door het ontbreken van het eerste deel, blijft het verhaal qua verhaallijn trouw genoeg aan dat van het origineel. De herkenbaarheid voor jonge kinderen wordt versterkt door het gebruik van code-alternation, parodieën, modernisatie en het gebruik van moderne technologieën. Deze zijn ook allemaal verbonden aan de huidige sociale identiteit van het Welshe (tweetalige) kind, en vergroot de kans dat de kinderen terugkomen a mwy (voor meer), net als de serie zelf.
Nieuwsgierig geworden naar Mabinogi-Ogi (a Mwy)? Op het YouTube-kanaal van S4C’s Stwnsh kun je verschillende clips en liedjes uit de serie vinden. Ook de moeite waard als je niet tot de doelgroep behoort.
Bibliografie
- Davies, Gaynor en Angharad Garlick (productie), 'Mabinogi-Ogi', S4C (2017).
- Davies, Gaynor en Angharad Garlick (productie), 'Mabinogi-Ogi a Mwy', S4C (2019).
- Davies, Sioned, The Mabinogion (Oxford 2008).
