Toen Duolingo aankondigde een derde Keltische taal toe te voegen, sprong deze beta-tester een gat in de lucht. Want één van mijn grootste hobby’s ‒ fieps zo je wilt ‒ is het leren van (kleine) talen. Een nieuwe taal is voor mij dan ook als een deur naar een nieuwe wereld. Soms staat die deur maar op een kiertje, zoals bij de cursus Navajo, maar ook dan schijnt er licht doorheen. Bovendien is het belangrijk om de kleine talen levend te houden, ze zijn kwetsbaar cultuurgoed in een verbrokkelende wereld.
Treurig genoeg sterft er gemiddeld om de week een laatste spreker van een taal ‒ en daarmee sterft dan ook millennia aan cultuur, gecondenseerd in het unieke lexicon en de bijzondere grammatica van die taal. Ook de Keltische talen lopen gevaar. Neem bijvoorbeeld het Schots-Gaelisch: vorig jaar bleek uit onderzoek dat nog slechts 11.000 personen het actief gebruiken. Dat zijn vooral de oudere eilandbewoners, op de Buiten-Hebriden van Schotland. Naar verwachting zal dit jaar het percentage sprekers ook daar onder de 50% zakken, waarmee de levensvatbaarheid van de taal in gevaar komt. Daarom houd ik erg van initiatieven als Duolingo.
De groene uil
Voor wie er niet bekend mee is; Duolingo (2012‒heden) ‒ met als mascotte de kleine groene uil Duo ‒ is een (gratis) Amerikaanse app en website om talen mee te leren, gebaseerd op collectieve intelligentie. Op dit moment biedt het systeem maar liefst 98 verschillende taalcursussen aan, tussen 38 talen. Er zijn 35 cursussen vanuit het Engels, waaronder Frans, Koreaans, Turks en Welsh, maar ook kleine talen zoals Navajo en kunsttalen zoals het Klingon en het High Valyrian. De drie Keltische talen in het aanbod zijn ontwikkeld door enthousiaste gebruikers van het platform. Iers was de eerste Keltische taal die op Duolingo verscheen, in 2014 (bèta-versie). Welsh is sinds 2015 beschikbaar (ook in bèta) en drie jaar later hadden zich al meer dan een miljoen mensen ingeschreven. Na het zien van de populariteit van Iers en Welsh, werd een 28-jarige leraar Schots-Gaelisch zo enthousiast dat hij spontaan een aanvraag deed om een Duolingo-cursus Schots-Gaelisch te mogen organiseren. En met succes, in acht maanden tijd ontwikkelde Ciaran Iòsaph MacAonghais het curriculum van de cursus. Daarvoor nam hij meer dan 7.000 audioclips op van mensen die de taal spreken. Onder meer de stemmen van MacAonghais' oom en oma komen in de lessen voorbij.
In een notendop werkt de methode door meerdere lessen binnen een taalboom te volgen, terwijl kennis en taalvaardigheden onderweg worden ontwikkeld. De visuele stijl van leren is een integraal onderdeel van de methode en de ervaring. Veel van de lessen worden geleverd met beelden en audio-opnames, en er zijn "Tips": gedetailleerde notities voor elke les met uitleg over de grammaticale concepten en het gebruik van de woordenschat. Ook is er een forum waarop gebruikers vragen kunnen stellen en met elkaar in gesprek kunnen gaan.
Door de vele elementen van gamificatie (Huynh et al. 2016) is de app vrij verslavend. Elke dag krijg ik berichtjes (emails en push notificaties) van Duo, waarin de kleine groene uil me aanspoort om te studeren ‒ “Got 5 minutes? Time for a tiny Scottish Gaelic lesson!”, "Your Irish lessons won't take themselves!" en “Keep Duo happy!” ‒ en hij gaat huilen als ik daar een dagje niet aan toegekomen ben. Ook in het systeem zelf is er veel aan gedaan om de gebruikers regelmatig een dopamine rush te geven. Zo zijn er bijvoorbeeld 'lingots': beloningen die je kunt verdienen door lesjes uit te spelen en waarmee je allerlei dingen kunt kopen, zoals nieuwe kleertjes voor uiltje Duo. Ook is er een 'leaderboard', waarop je kunt zien hoe je het doet in vergelijking met je vrienden, er zijn 'levels' en 'XP' (experience points), en er is een systeem van 'badges' die worden weergegeven op het profiel van de gebruiker. Maar werkt zo’n aanpak nou ook?
Effectiviteit
Omdat Duolingo er prat op gaat gebruikers in slechts enkele minuten per dag een vreemde taal te kunnen leren, zijn er verschillende onderzoeken uitgevoerd naar de effectiviteit ervan (in het systeem vanuit het Engels). Eén van de eerste onderzoeken naar de app komt uit 2012 en was gericht op het bepalen van de effectiviteit van Duolingo in het helpen van gebruikers bij het leren van Spaans. De onderzoekers hebben voor en na het onderzoek testen uitgevoerd en de taalverbetering per studie-uur gemeten (Vesselinov & Grego, 2012). Het bleek dat Duolingo's invloed op de verbetering van de taalvaardigheid statistisch significant was. Deze resultaten worden bevestigd door een andere studie, die tot doel had de effectiviteit van de toepassing te bepalen door het evalueren van de luister- en leesvaardigheidsniveaus van leerlingen Spaans en Frans op beginnersniveau. Uit dat onderzoek bleek dat de meeste gebruikers een gemiddeld niveau van leesvaardigheid en een beginnend niveau van luistervaardigheid bereikten. Bovendien waren de scores van deze gebruikers ‒ op deze twee gebieden ‒ vergelijkbaar met die van universiteitsstudenten na vier semesters vreemde taalstudie (Jiang et al. 2020). Het onderzoek concludeerde dan ook dat Duolingo een effectieve en efficiënte app is voor het leren van talen.
Bennani & Mosbah (2020) onderzochten de effectiviteit van Duolingo om taalleerders te helpen bij het ontwikkelen van woordenschat en grammatica-verwerving. Volgens dit onderzoek heeft het Duolingo-platform een groot effect op de ontwikkeling van woordenschat en grammatica, en daarom pleiten de onderzoekers voor een integratie in de klaslokalen. Een soortgelijk onderzoek werd uitgevoerd door Pilar Munday (2016), die het Duolingo-platform onderzocht als onderdeel van de klassikale ervaring. In deze studie wordt de app voor het leren van talen beschouwd als een aanvullend leermiddel in de traditionele lessen Spaans op middelbare schoolniveau. Naast de hierboven genoemde studies zijn er nog vele andere onderzoeken die zich richten op verschillende aspecten van het platform voor het leren van talen. Er zijn casestudies die zich richten op de structuur van de aangeboden taalcursussen (Huynh, Zuo & Iida, 2016), die kijken naar betrouwbaarheid van Duolingo’s taaltoetsen (Ye, 2014) en andere meer algemene studies naar het platform (zoals Ahmed, 2016). Over het algemeen wordt Duolingo geprezen om zijn effectiviteit in het helpen van gebruikers bij het verkrijgen van beginnende tot gevorderde kennis van vreemde talen.
Eigen ervaringen
Vol enthousiasme begon ik dus via Duolingo drie moderne Keltische talen te leren – Schots-Gaelisch, Iers en Welsh. Ik installeerde de app op mijn telefoon en maakte in mijn browser een snelkoppeling naar de website. De combinatie van leren via die twee verschillende systemen leek me ideaal, maar ik merkte al gauw dat daarin ook een valkuil schuilt. Waar ik in het begin heel serieus voor elke taal tijd maakte in mijn agenda, om vanachter mijn computer te studeren, een notitieboekje ernaast, merkte ik dat ik steeds vaker tussendoor op de app probeerde wat puntjes te scoren en daardoor het gevoel kreeg dat ik al heel goed bezig was, zonder dat ik er echt veel moeite voor deed. En zonder dat ik significant opschoot met de talen. Dat komt ook door hoe het systeem reageert. Door de vele elementen van gamificatie voelt Duolingo voor mij vaak niet echt als studeren, maar meer als een leuk spelletje op je mobiel. En binnen dat spelletje is het vrij eenvoudig om veel punten te scoren zonder echt iets te leren. Maar daar ben je als student natuurlijk zelf bij en je kunt het ondervangen door je studiemomenten in te plannen en door aantekeningen te maken van de aangeboden lesstof.
Duolingo’s kracht van herhaling werkt goed voor me. Wat ook helpt voor het onthouden, is dat er veel humor in de app zit, zowel in de voorbeeldzinnetjes als in hoe de grammatica uitgelegd wordt. Neem de allereerste 'Tip' in de cursus Schots-Gaelisch, bijvoorbeeld: “The Gaelic alphabet contains 18 letters. This is the perfect amount of letters. Anything more would be frivolous and wasteful. There is no J, K, Q, V, W, X, Y, or Z. This is a major inconvenience during games of Gaelic Scrabble, but otherwise presents no difficulty.” (En sindsdien heb ik dus echt veel zin in Gaelic Scrabble.) Ik vind het echt leuk om zo met het groene uiltje te spelen en ik leer er zeker veel vocabulaire van. De diversiteit in de voorbeeldzinnen is hartverwarmend ‒ er zijn bijvoorbeeld veel koppels van hetzelfde geslacht en zelfs zinnetjes als “I am usually a man, but sometimes I am a woman" en “no pride for some of us without liberation for all of us” komen voorbij.
Een extra bonus van Duolingo is dat je voor de lol even naar de andere talen kunt kijken. Terwijl ik stond te wachten voor de supermarkt, deed ik wat lesjes Arabisch en Hebreeuws. En doordat de lesjes in de Keltische talen nog zo vers in mijn geheugen zaten, merkte ik ineens allerlei grappige overeenkomsten op tussen deze totaal gescheiden taalfamilies. De VSO-woordvolgorde, bijvoorbeeld, en het bredere gebruik van 'en' (in gevallen waarin ik 'terwijl' of 'wanneer' zou gebruiken). Het ontbreken van onbepaalde lidwoorden terwijl er wel bepaalde lidwoorden bestaan. En de verbogen voorzetsels die gebruikt worden om bezittingen en verplichtingen uit te drukken. Met uiltje Duo werd ik me meer bewust van de Keltische grammatica, terwijl ik niet eens met een Keltische taal bezig was.
Toch is er ook een drietal minpunten te noemen, waar je rekening mee moet houden als het je doel is om de taal echt te gaan beheersen.
Minpunten
Ten eerste vond ik het irritant dat het vocabulaire vrij willekeurig gekozen lijkt. Doordat de cursussen worden ontwikkeld door verschillende teams, zit er nogal wat verschil in zowel de inhoud als het niveau. De eerste woorden die je in de cursus Schots-Gaelisch tegenkomt, zijn “hond”, “varken” en “meisje”. Het Welsh begint meer praktisch met hallo (helo), goedemorgen (bore da), goedemiddag (prynhawn da) en goedenavond (nos da). Bij het Iers leer je in de eerste les man/vrouw (fear/bean), meisje/jongen (cailín/buachaill), en (agus) en de constructie voor het werkwoord ‘zijn’ (is, bijvoorbeeld “ik ben…” wordt “is...mé”).
Een tweede minpunt vind ik dat je alle nuances en contexten mist. Bijvoorbeeld bij het Welsh, als je daar een vertaling moet geven van “I like”, dan rekent het systeem zowel "Rwy'n hoffi" als "Dw i'n hoffi" goed, maar nergens wordt uitgelegd of er een verschil is tussen deze twee uitdrukkingen en zo ja, wat dat verschil dan is. Er wordt soms iets uitgelegd over formele en informele constructies, maar niet hoe formeel dat formeel dan is en wanneer je welke vorm zou kunnen gebruiken. En ik wil eigenlijk niet zomaar aannemen dat het wel hetzelfde zal zijn als in het Nederlands, omdat ik weet dat dit bijvoorbeeld in het Duits al net anders ligt dan in Nederland.
Een derde punt is verwant aan de gamificatie, die het gemakkelijk maakt te scoren zonder werkelijke kennis: de app bevestigt me in mijn sterke punt ‒ schriftelijk vertalen, al dan niet met een woordenboek of lijstje erbij. Mijn spreek- en schrijfvaardigheid blijven achter, want de app daagt me niet genoeg uit om de dingen echt goed uit mijn hoofd te leren. Dus ook daarin moet je als student zelf verantwoordelijkheid nemen voor je leerproces: doelen stellen, afspraken in je agenda zetten en jezelf testen buiten de app om.
Net als bij de verleidingen van de gamificatie zijn deze drie punten gemakkelijk te ondervangen door een actieve leerhouding. Vooral als je Duolingo gebruikt als aanvulling op een andere leermethode, kun je er veel plezier aan beleven en serieus rendement uit halen. Naast de officiële systemen is er ook een grote gemeenschap van Duolingo-gebruikers die elkaar helpen, bijvoorbeeld door middel van challenges op Twitter en extra woordenlijsten op Memrise. Ten slotte moet ik eerlijk opbiechten dat ik niet weet of ik het iemand zou aanraden om deze drie Keltische talen door elkaar te leren, zoals ik nu doe. Het is leuk om te zien hoe de verschillende cursussen werken qua lesopbouw en interessant om de grammatica’s te vergelijken, maar niet zo praktisch als je wilt onthouden hoe je “chocolade” spelt!
De taalgemeenschappen
Duolingo heeft een significant effect op de Keltische talen en de taalgemeenschappen. Het internet staat vol met hartverwarmende verhalen over hoe jongeren nu ineens met hun opa en oma kunnen praten in de Keltische (of, in het geval van het Navajo, bijvoorbeeld de inheems-Amerikaanse) taal van hun jeugd. De statistieken liegen er ook niet om – Schots-Gaelisch werd in korte tijd de snelst groeiende cursus op het platform; waar er vóór dit initiatief wereldwijd minder dan 100.000 sprekers van de taal waren (op verschillende niveaus), zijn er in januari 2021 al meer dan 486.000 mensen actief in de Duolingo cursus Schots-Gaelisch.
Natuurlijk zullen niet al die mensen ineens vloeiend Schots-Gaelisch spreken ‒ aan een cursus beginnen is een stuk gemakkelijker dan een cursus afronden. Toch helpen deze grote getallen de kleine talen enorm, doordat ze positieve aandacht genereren. Er wordt nog steeds veel te vaak denigrerend gedacht en gesproken over minderheidstalen ("waardeloos", "nutteloos", etc.) en ik denk dat Duolingo wel iets kan betekenen tegen die negativiteit, door een beetje prestige toe te voegen.
Daarnaast verlaagt Duolingo de drempel om een kleine taal te gaan (en blijven) leren. Eén van de grootste problemen daarvan is namelijk altijd het gebrek aan middelen, ondersteuning en gemeenschapszin. Duolingo weet die dingen samen te brengen op een gemakkelijk te bereiken en te gebruiken website. De rest is dan aan ons, de gebruikers, die samen een bedreigde taal kunnen helpen om niet vergeten te worden.
Bibliografie
- Ahmed, Heba Bahjet Essa, "Duolingo as a bilingual learning app: a case study", Arab world English journal 7 (2016) 255-267.
- Bennani, Walid en Rafik Mosbah, "Investigating the effectiveness of the Duolingo platform in developing learners' vocabulary and grammar acquisition: the case of CEIL adult beginner EFL learners", Trans 22 (2020).
- Huynh, Duy, Long Zuo en Hiroyuki Iida, "Analyzing gamification of “Duolingo” with focus on its course structure", in Bottino, Rosa, Johan Jeuring en Remco Veltkamp (red.), Games and learning alliance, Lecture notes in computer science 10056 (Utrecht 2016) 268-277.
- Jiang, Xiangying, Joseph Rollinson, Luke Plonsky en Bozena Pajak, Duolingo efficacy study: beginning-level courses equivalent to four university semesters (2020).
- Munday, Pilar, "The case for using Duolingo as part of the language classroom experience", Revista Iberoamericana de educación a distancia 19 (2016) 83-101.
- Vesselinov, Roumen en John Grego, Duolingo effectiveness study (2012).
- Ye, Feifei, Validity, reliability, and concordance of the Duolingo English test (2014).
