Eind oktober 2023, terwijl de wind loeit en de regen tegen de ramen klettert, heb ik me ingegraven in mijn huis. Achter mijn computer, op een stoel vol kussens en dekentjes, met warme chocolademelk binnen handbereik. De komende dagen zal ik mijn fort niet verlaten, want ik ben online in de middeleeuwen – op een virtuele conferentie met als thema 'The medieval in cyberspace'.
Deze jaarlijks terugkerende conferentie wordt georganiseerd door de The International Society for the Study of Medievalism (ISSM), een academische organisatie die zich toelegt op het interdisciplinair onderzoek naar de populaire en academische receptie van de middeleeuwen in postmiddeleeuwse tijden. De ISSM-conferentie van 2023, 'De middeleeuwen in cyberspace', onderzocht de diverse manieren waarop de middeleeuwen in de digitale wereld zijn vertegenwoordigd en opnieuw zijn ingebeeld. Daarbij kun je denken aan middeleeuwse websites en online games tot het recreëren van middeleeuwse wetenschap en het bouwen van neo-middeleeuwse sociale media-gemeenschappen.
Van Beowulf op Steorarume ('Beowulf in Cyberspace') tot hedendaagse romans (in e-tekstvorm), films en videogames: de middeleeuwen zijn sinds 1990 in digitale vorm op het World Wide Web vertegenwoordigd. De conferentie bracht onderzoekers uit de hele wereld samen om te discussiëren over de meest uiteenlopende manifestaties van medievalism in cyberspace. Er waren papers, thema-sessies, ronde tafeldiscussies, panels en workshops die alle denkbare online items die elementen van de middeleeuwen bevatten vierden, berispten, categoriseerden, visualiseerden, analyseerden en/of voorspelden. We bespraken vooral de manieren waarop digitale representaties van de middeleeuwen het populaire begrip van dat verleden hebben beïnvloed, en hoe dit de academische debatten heeft gevormd. Samen zochten we pro-actief naar nieuwe wegen voor culturele betrokkenheid.
Een centraal thema van de conferentie was het vertegenwoordigen van de middeleeuwen in een digitale omgeving, waar de grenzen tussen historische nauwkeurigheid en creatieve interpretatie vaak vervagen. We hebben veel gesproken over de uitdagingen rondom ‘authenticiteit’ en ‘accuraatheid’ versus toegankelijkheid (hoewel ik er in mijn eigen presentatie voor pleitte om dat debat los te laten en ons te richten op hoe overtuigend een interactief model van de middeleeuwen is). Daarbij bespraken we ook de impact van de digitale middeleeuwen op ons begrip van het verleden en de relevantie voor het heden. De conferentie benadrukte het potentieel van cyberspace om de reikwijdte van de middeleeuwse studies te verbreden. Digitalisering heeft nieuwe toegangsmogelijkheden geopend tot middeleeuwse teksten, artefacten en historische archieven, waardoor academici onderzoek kunnen doen op wereldwijde schaal en een breder publiek kunnen bereiken. Daarnaast hebben online platforms de creatie van virtuele gemeenschappen van liefhebbers van de middeleeuwen mogelijk gemaakt, wat nieuwe vormen van samenwerking en kennisuitwisseling bevordert.
Er waren twee keynotepresentaties, 'Hey ChatGPT: what's 'medievalism'?' door Robert Squillace (hoogleraar kunst, tekst en media aan de universiteit van New York) en 'Staying with the middle: transdisciplinary and transhistorical approaches to digital making and doing' door Lissa Holloway-Attaway (universitair hoofddocent mediakunst, esthetiek en vertelkunst aan de universiteit van Skövde in Zweden). De opnames van deze keynotes zijn te bekijken via: https://medievalisms.org/conferences/. Naast de keynotepresentaties en de papersessies bood de conferentie ook een aantal speciale evenementen aan, waaronder recepties, een avatar-kostuumfeest en een spelavond. De recepties werden gehouden in twee verschillende ruimtes: een Zoom-omgeving en het UNICORN Castle (Mozilla Hubs-versie). Deelnemers konden praten en/of chatten met andere deelnemers aan de conferentie en ook opgenomen presentaties bekijken die in elke ruimte waren geplaatst. Het avatar-kostuumfeest liep het hele weekend, dus deelnemers konden komen en gaan wanneer ze wilden. Iedereen kon zelf een avatar en een kostuum kiezen, dus de mooiste middeleeuws-geïnspireerde outfits kwamen voorbij – sommige heel serieus, andere meer ironisch, zoals bij de 'vikinghelmen' met hoorntjes. De spelavonden boden deelnemers de kans om deel te nemen aan twee verschillende rollenspellen: Rough Magic® Table Top Game via Zoom en The UNICORN Castle Workshop. Rough Magic® was een Dungeons and Dragons-spel dat was ontworpen voor beginnende spelers, terwijl The UNICORN Castle Workshop een rollenspel was dat was gebaseerd op onderzoek naar kwesties van diversiteit, gelijkheid en inclusie. De speciale evenementen boden deelnemers aan de conferentie niet alleen een kans om te ontspannen, plezier te hebben en nieuwe mensen te ontmoeten, maar lieten deelnemers ook weer even aan den lijve 'de middeleeuwen' in de digitale wereld ervaren.
Ook de Keltische talen en culturen bleken een populair onderwerp te zijn op de ISSM-conferentie, met meerdere panels gewijd aan dit onderwerp. Koning Arthur was een terugkerend thema, waarbij verschillende sessies zijn rol in de digitale wereld onderzochten. In de donderdagsessie 'Teaching Arthurian medievalisms online' sprak onder meer Karen Casey Casebier, die gespecialiseerd is in de vermenging van het heilige en het profane in verschillende genres van de dertiende-eeuwse Franse literatuur, maar zich ook bezig houdt met bestiaria en de Arthuriaanse beeldroman. Zij verkende de uitdagingen en kansen van het onderwijzen van Arthuriaanse middeleeuwse studies in een online omgeving. Ze belichtte de verschillende manieren waarop digitale tools en platforms kunnen worden gebruikt om studenten te betrekken en hen te helpen een diepgaand begrip van de Arthuriaanse traditie te ontwikkelen. De sessie 'Arthuriana in a dystopic digital black hole', daarentegen, richtte zich op de duistere kant van Arthuriaanse representaties in de digitale wereld. Deelnemers aan deze sessie onderzochten hoe Arthuriaanse verhalen en personages worden gebruikt om dystopische verhalen te vertellen, die commentaar leveren op hedendaagse kwesties zoals politiek extremisme en milieudegradatie. Veel hiervan herkende ik in mijn eigen onderzoek naar extreem-rechts in middeleeuws-geïnspireerde fanfictie.
Keltische mythologie stond ook centraal in de donderdagsessie 'The fifth branch: modern adaptations and re-imaginings of the Mabinogion'. Deze sessie verkende hoe de Mabinogion, een verzameling middeleeuwse Welshe verhalen (voor het eerst vertaald door Lady Charlotte Guest), is aangepast en opnieuw verbeeld in hedendaagse media, waaronder literatuur, film en videogames. Het bekendste voorbeeld daarvan is denk ik de Silmarillion van J. R. R. Tolkien. Op vrijdag keerde koning Arthur terug in de sessie 'Comics get medieval 2023: Arthuriana and medieval fantasy in the comics', gesponsord door het Medieval Comics Project. Deze sessie onderzocht de manier waarop Arthuriaanse verhalen en personages worden gebruikt in stripboeken, waarbij de focus lag op recente trends en ontwikkelingen in het genre.
Al met al vond ik de conferentie heel leerzaam en leuk. Het was gezellig om met mensen uit zoveel verschillende hoeken van de wereld virtueel verbonden te zijn. Ik heb zelf vooral veel geleerd over de niet-Westerse middeleeuwen, bijvoorbeeld door de verhelderende lezing van Luiz Felipe Anchieta Guerra over 'The medieval Americas' (met de hilarische titel 'Tupi or not tupi?') en de interessante lezing van Rashmi Sharma over 'The graphic mythologies of the Mahabharata'. Last but not least, ben ik erg blij met de prikkelende discussies en vragen in reactie op mijn eigen paper over fanfiction rondom Alfred de Grote. Kortom: ik ben weer helemaal geïnspireerd en kan weer even vooruit!
