In honor of the centennial of the Celtic languages and culture program at Utrecht University, student Marieke Rotman writes about the program's highlights in the national news. It is notable that most articles talk about the threat of the program's demise, but that the tide has turned after a successful rescue effort.
In 1923 werd de keltistiek toegevoegd aan de leeropdracht van leerstoelhouder A.G. van Hamel, en sindsdien is er veel gebeurd. In deze 100 jaar heeft de opleiding Keltische talen en cultuur zich kunnen vormen, maar dat ging niet zonder slag of stoot. De studie naar Keltische talen is verscheidene keren in het nationaal nieuws verschenen. Ik licht enkele fragmenten van de nieuwsberichten uit. Nike Stam heeft een aantal van deze nieuwsberichten verzameld, en van die database heb ik gebruik mogen maken.
Bron foto: https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/amsterdam-netherlands-april-10-2019-closeup-1367273777
Kennismaking met de Kelten - Het Parool, 24 mei 1993
In 1993 was er een tentoonstelling in de Universiteitsbibliotheek in Amsterdam om een breed publiek te laten zien wat Keltisch precies inhoudt (eigenlijk iets wat we ook hebben gedaan bij de viering van 100 jaar Keltisch afgelopen zomer). De tentoonstelling streefde ernaar om de academische kant van de keltologie te belichten, wat uiteraard relevant was voor de opleiding.
"Bij het horen van het woord Kelten denken de meeste mensen aan barden, Asterix en Obelix, of aan reizen met een huifkar door Ierland," zegt Rene van Beek, conservator van het Allard Pierson Museum. De manifestatie Celtica Nederland moet hier iets aan doen. In het museum en in de Universiteitsbibliotheek zijn tot en met 11 juni tentoonstellingen over Kelten te zien.
De tentoonstelling in de Universiteitsbibliotheek (UB) geeft een beeld van de taal en de literaire werken van de Kelten van de middeleeuwen tot nu. De Keltische talen vormen een aparte groep in de Indo-Europese taalfamilie. In de UB liggen handschriften en boeken over Kelten uit onder meer Ierland en Bretagne. De boeken zijn afkomstig van Theodor Max Chotzen (1901-1945), aan wie de tentoonstelling is opgedragen. Hij heeft Keltisch gedoceerd aan de Universiteit van Amsterdam. Zijn collectie is aangevuld met werken uit universiteitsbibliotheken in Leiden en Utrecht en uit particuliere collecties.
De tentoonstelling in de UB is bedoeld om het onderwerp bekend te maken bij een breder publiek, maar Van Beek waarschuwt dat de bezoeker wel "een beetje boekengek" moet zijn. "Je moet de tijd nemen om de geschriften te lezen. Het is een typische universiteitstentoonstelling."
Leerstoel Keltisch verdwijnt in Utrecht - NRC Handelsblad, 26 januari 2000
Eén van de belangrijke keerpunten in de geschiedenis van de opleiding is toen de opleiding dreigde te verdwijnen aan het begin van deze eeuw. Een reddingsactie werd op touw gezet, en opvallend is de rol die de Stichting A.G. van Hamel daarin speelde.
Het faculteitsbestuur Letteren van de Universiteit Utrecht (UU) heft de leerstoel Keltische Studies op. Volgens de UU moet de Letterenfaculteit bezuinigingen doorvoeren, wat ten koste zal gaan van de kleine leerstoel. Keltologen hebben protest aangetekend en overwegen verdere stappen.
In februari beslist het faculteitsbestuur definitief over de toekomst van de leerstoel, maar nu al is duidelijk dat Keltisch het niet zal halen. "De buikriem moet aangetrokken worden en de belangstelling voor deze studie is de laatste jaren sterk afgenomen", aldus woordvoerder J. Kessels van de Utrechtse universiteit.
Kessels: "De enige hoogleraar van de studie, professor D. Edel, gaat bovendien in het jaar 2001 met emeritaat. Dat lijkt ons voldoende aanleiding om Keltisch als volwaardige leerstoel op te heffen."
Het moet voor studenten wel mogelijk blijven Keltische vakken te blijven volgen, vindt het bestuur. De UU heeft de enige leerstoel Keltisch in Nederland en telt ongeveer tien studenten en enkele tientallen bijvakstudenten. Naast een hoogleraar is er ook een hoofddocent Keltisch.
De Stichting A.G. van Hamel, de vereniging van keltologen in Nederland, heeft protest aangetekend tegen de opheffing. Ook heeft voorzitter B. Jaski een boze brief naar het ministerie van Onderwijs gestuurd. "De opleiding is uniek in de wereld en staat internationaal als een grootmacht bekend," aldus Jaski.
Jaski verwacht dat ook studenten actie zullen ondernemen. Jaski: "De plannen van het bestuur zijn daar echt zorgwekkend genoeg voor." "Een sluiting is ook dramatisch voor de gerenommeerde letterenbibliotheek van de UU", vindt ex-voorzitter L. Toorians van de stichting. "De studie dreigt vanwege een ordinaire bezuiniging te verwateren tot een bijvakje, terwijl andere kleine leerstoelen als Nieuw-Perzisch en Turks buiten schot blijven."
De Universiteit Utrecht ontkent dat de bezuinigingsronde aan andere studies voorbij zal gaan. Woordvoerder Kessels: "Maar bij andere letterenstudies is er geen afscheid op komst van een hoogleraar, dus daar is het bestaansrecht niet in het geding."
Uit de lucht: Speciale bescherming opleidingen kleine letteren heeft afgedaan - NRC Handelsblad, 12 februari 2000
"VERBIJSTEREND, ik heb er geen andere woorden voor. De plannen om Keltisch in Utrecht weg te bezuinigen zijn afschuwelijk." Tomas O. Cathasaigh, op Harvard hoogleraar Iers, wist niet wat hij hoorde toen hem het bericht bereikte dat Keltisch in Utrecht dreigt te verdwijnen. "Een afdeling met zo'n trotse geschiedenis, het zou een geweldig verlies betekenen dat zich ver buiten de grenzen van Nederland doet gelden", zegt de Amerikaan over de telefoon. "Ik heb het Utrechtse faculteitsbestuur direct een brief gestuurd. Hopelijk komt men tot inkeer."Tot de bezuinigingsplannen behoort het opheffen van de in Nederland unieke opleiding Keltisch, behoudens 'een voorziening' onder Medievistiek - gisteren maakte de universiteit bekend dat samenwerking met een buitenlandse universiteit wordt nagestreefd. Keltisch zou niet genoeg studenten trekken en daarmee te duur zijn. Bovendien hoeft er niemand ontslagen te worden. Van de twee vaste medewerkers gaat hoogleraar Doris Edel in 2001 met emeritaat en het pensioen van hoofddocent Leni van Strien volgt twee jaar later. Dat scheelt wachtgeld, zodat de drie ton die het schrappen van Keltisch moet opleveren (exclusief de 'voorziening') overeind blijft."Op 9 december kreeg ik een e-mail van het faculteitsbestuur", zegt Edel in haar werkkamer in gebouw Trans 10, het labyrint waarin veel van de Utrechtse letterenopleidingen zijn ondergebracht. "Diezelfde week had ik een gesprek met onze decaan, mevrouw Schenkeveld-Van der Dussen, en met de directeur, de heer Middelberg. 'We kunnen Keltisch niet in de lucht houden', zei de decaan. 'Maar verder gaat het prima, u en uw medewerker mogen gewoon blijven, er hoeft niemand weg.' Aan de betekenis van het vak en aan de verantwoordelijkheid van de universiteit voor het instandhouden van de leerstoel werd volledig voorbijgegaan. Keltisch is vervlochten met vele andere vakken, onze studenten komen van overal. Ook hebben we in Utrecht een uitstekende bibliotheek, alleen die van Dublin en Harvard zijn beter. Wanneer Keltisch als opleiding wegvalt, wordt die collectie niet meer bijgehouden en verliest ze snel aan waarde. En naast het onderwijs en het onderzoek vervullen we een culturele taak. Ik help mensen met vertalingen, help schrijvers en tentoonstellingmakers. Er is zoveel kaf, zoveel Keltische escape-literatuur, zoveel onzin. De maatschappij heeft recht op gedegen, moderne kennis."In een verre zolderkamer van Trans 10 wint prof.dr. W.P. Gerritsen, medievist en oud-voorzitter van de Afdeling Letterkunde van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW), er geen doekjes om. "Verschrikkelijk", luidt zijn oordeel over de plannen om Keltisch uit Utrecht weg te bezuinigen. "Ook al heeft de faculteit het moeilijk, dan nog kun je zo'n traditie, met alles eromheen, niet zomaar aan de kant zetten. Bovendien, in 1992 hebben de universiteiten met de minister afgesproken dat kwetsbare studies als Keltisch, die betrekkelijk weinig studenten trekken maar niettemin een belangrijke maatschappelijke en culturele functie vervullen, juist dienen te worden geconsolideerd en zelfs verstevigd. De platte argumentatie waarmee Keltisch nu wordt geschrapt, doet vrezen dat die bescherming op de een of andere manier niet meer geldt."
Arme letteren: Alleen aparte financiering kan kleineletterenstudies redden - NRC Handelsblad, 16 februari 2002
In Utrecht lijkt het tij ten goede te keren. Twee jaar geleden kondigde daar de faculteit letteren nog aan de leerstoel Keltisch weg te bezuinigen. Uit alle hoeken van de wereld kwamen verontwaardigde reacties. "Verbijsterend", zei Tomas O Cathasaigh, op Harvard hoogleraar Iers. "Men heeft zich alle kritiek aangetrokken", zegt mr. A.J. Middelberg, directeur van de letterenfaculteit. "Keltisch, zo had men te weinig beseft, is ook van belang voor Engels, geschiedenis en mediaevistiek. Dus heeft het College van Bestuur besloten de Utrechtse armlastige letteren, bovenop de 380.000 euro Staalgelden uit Zoetermeer, 450.000 euro extra toe te stoppen bij wijze van aanvullende financiering."
Utrecht heeft weer meeste eerstejaars - Amersfoortse Courant, 22 Mei 2004
De Universiteit Utrecht is bij aankomende studenten het populairst. Tot nu toe meldden zich al dik 4000 eerstejaars voor een bachelor-opleiding. Ook vorig jaar behaalde Utrecht de eerste plaats. Dat blijkt uit cijfers van de Informatie Beheergroep in Groningen. De meeste vooraanmeldingen zijn voor rechten (403) en psychologie (350). Ook de belangstelling voor de numerus fixus opleidingen geneeskunde en diergeneeskunde is heel groot, respectievelijk 1144 en 723). De minste belangstelling is er tot nu toe dit jaar voor de studie Keltische talen en cultuur. Er schreven zich slechts twee studenten voor in, tegen vier vorig jaar om deze tijd.
Studenten vechten voor behoud Turks en Perzisch - AD/Utrechts Nieuwsblad, 23 februari 2006
Keuzegids universiteiten telt 59 toppers - De Volkskrant, 5 ecember 2012
In Nederland verdienen 59 van de vierhonderd bachelorstudies het predikaat topopleiding. Dit staat in de dinsdag verschenen achttiende uitgave van de onafhankelijke Keuzegids Universiteiten, waarin het keurmerk voor het eerst is toegekend.Opvallend is dat een op de vijf topopleidingen minder kans op betaald werk biedt dan andere studies. Bachelorstudies als theologie, wijsbegeerte, Keltisch en religiestudies bieden aan minder dan 80 procent van de afgestudeerden een betaalde baan. Tweederde tot de helft van hen vindt geen werk op universitair niveau. Gemiddeld heeft 89 procent van de universitair afgestudeerden in Nederland na anderhalf jaar betaald werk. Ruim de helft werkt op wetenschappelijk niveau."Kwaliteit en baangarantie zijn twee dingen die dwars op elkaar staan", zegt Frank Steenkamp, directeur van het CHOI. "Het zijn twee zaken waar aankomende studenten rekening mee moeten houden. Een wijsbegeertestudent moet zich ervan bewust zijn dat hij niet zo'n glansrijke carrière tegemoet gaat als iemand die fiscaal recht studeert." Van de grote en populaire richtingen als rechten, economie en psychologie kregen slechts vier studies een keurmerk. Ook kleinschalige bètastudies scoorden goed in de Keuzegids. Dit najaar spraken het ministerie van Onderwijs en hogescholen en universiteiten juist af kleine bacheloropleidingen onder te brengen in bredere studierichtingen om de aansluiting van afgestudeerden met de arbeidsmarkt te verbeteren.
Bibliografie
- -----, ‘Arme letteren: Alleen aparte financiering kan kleineletterenstudies redden’, NRC Handelsblad (2002) 45.
- Delft, Dirk van, ‘Uit de lucht: Speciale bescherming opleidingen kleine letteren heeft afgedaan’, NRC Handelsblad (2000) 45.
- Hammers, Anne, ‘Keuzegids universiteiten kent 59 toppers’, De Volkskrant (2006) 13.
- Heynen, Joris, en Bram Logger, ‘Studenten vechten voor behoud Turks en Perzisch’, AD/Utrechts Nieuwsblad (2006) 2.
- Anoniem, ‘Kennismaking met de Kelten’, Het Parool (1993) 9.
- -----, ‘Leerstoel Keltisch verdwijnt in Utrecht’, NRC Handelsblad (2000) 2.
- -----, ‘Utrecht heeft weer meeste eerstejaars’, Amersfoortse Courant (2004).
