In order to keep our readers informed of the latest in Celtic Studies, Kelten offers a selection of news items published during the preceding term in each of its quarterly editions. All items are briefly summarised and links to the original publications are included. Any announcements by either the board of the Van Hamel Stichting or the editors of Kelten are also included in this segment and may be found ahead of the news section.
Blauwe tanden
Toen onderzoekers blauwe vlekjes op de tanden van het 1000 jaar oude skelet van een Duitse non nader onder de loep namen, ontdekten zij dat dit pigmentdeeltjes waren van ultramarijn, een zeldzame en zeer kostbare kleurstof die in de middeleeuwen gebruikt werd om handschriften te verluchten (het schilderen of tekenen van afbeeldingen en andere decoraties in een handschrift). Wetenschappers denken dat de kleurstof hoogstwaarschijnlijk op haar tanden terecht is gekomen doordat zij tijdens haar werk als illustrator aan het penseel likte. In tegenstelling tot het traditionele beeld dat alleen monniken handschriften schreven en illustreerden, lijkt deze vondst te bewijzen dat ook vrouwen een aandeel leverden aan de productie van handschriften. Sterker nog: het feit dat deze non met het peperdure ultramarijn mocht werken doet vermoeden dat zij een zeer getalenteerde en ervaren verluchter was.
URL: https://www.bbc.com/news/science-environment-46783610
Welshe boerderij blijkt zeldzaam middeleeuws bouwwerk
Wat ooit als niet meer dan een vervallen Welshe boerderij werd gezien, is nu een zeldzaam overblijfsel uit de vroege vijftiende eeuw gebleken. Het huis - ook wel bekend als Llwyn Celyn - is niet alleen een zeldzaam soort bouwwerk (een laat middeleeuws open hall house), maar is ook een van de weinige bewaard gebleven woningen uit een zeer destructieve periode uit de Welshe geschiedenis; vlak na de mislukte opstand van Owain Glyndwr in de eerste jaren van de 15e eeuw. De ouderdom van de boerderij kon bepaald worden door een vorm van houtdatering (die normaal gesproken gebruikt wordt bij de bestudering van klimaatverandering) voor het eerst toe te passen op een historisch bouwwerk. Het succes waarmee deze techniek nu op Llwyn Celyn is toegepast belooft veel goeds voor de datering van andere gebouwen. De boerderij is nu volledig in ere hersteld en kan zelfs als vakantiehuis gehuurd worden.
Vervolg: blinn auga in het Ierse nieuws
In het vorige nieuwsoverzicht schetsten we al hoe de suggestie van een Oudnederlands woord in een Iers glossarium flink wat reactie ontlokte aan Nederlandse taalkundigen. De publicatie van Kerkhof heeft nu ook Ierland bereikt (waar men in een terzijde verwondering uitspreekt over het feit dat een Iers handschript überhaupt onderwerp van gesprek is geweest in de Nederlandse pers) en heeft ook daar een bijdrage aan de discussie opgeleverd, ditmaal door Pádraic Moran (Nationale Universiteit van Ierland, Galway). Hoewel Moran niet reflecteert op andere reacties op Kerkhofs stuk, sluit hij zich duidelijk aan bij de mening van Postma en Schrijver dat dit geen Oudnederlands is, maar een Oudnoorse bijnaam.
Lepra in Ierland: meegebracht door de Vikingen?
Vijf skeletten van lepraslachtoffers uit Dublin, Co. Kildare en Co. Antrim zijn onderworpen aan genetisch onderzoek om te achterhalen waar de in de stoffelijke resten aangetroffen leprabacterie zijn oorsprong vindt. Er was tot voor kort weinig bekend over de ziekte in middeleeuws Ierland, maar deze skeletten verdienen nu bijzondere aandacht aangezien onderzoek naar de verspreiding van deze ziekte veelzeggend is over de verplaatsing van individuen door Europa en dus ook over met welke landen Ierland in contact stond. De combinatie van twee specifieke leprasoorten, gevonden in twee van de skeletten, doet dusdanig denken aan lepragevallen in middeleeuws Scandinavië dat de onderzoekers vermoeden dat de ziekte via Scandinaviërs zijn weg naar Ierland heeft gevonden. Door archeologische vondsten is al langer bekend dat de handel welig tierde in Ierland en dan vooral in de levendige havenstad Dublin. Het ligt erg voor de hand dat niet alleen geld en luxegoederen via Dublin Ierland bereikten, maar dat ook uitheemse ziektes zo hun weg naar het eiland vonden.
URL: https://www.irishmirror.ie/news/irish-news/researchers-say-vikings-brought-leprosy-13931331
Leerstoel Keltisch in Oxford veiliggesteld
Doordat de leerstoel Keltisch in Oxford sinds het emeritaat van Thomas Charles-Edwards in 2011 onbekleed bleef, dreigde hij geheel te komen te vervallen. Dankzij een fondsenwerving door de universiteit werd er voor het voortbestaan van de leerstoel en daarmee de aanstelling van een nieuwe hoogleraar echter meer dan £3,25 miljoen opgehaald, waarvan £1,35 miljoen afkomstig van de universiteit en £1,9 miljoen van alumni en andere begunstigers. Dankzij dit bedrag is de leerstoel nu permanent geworden en wordt de werving van een nieuwe hoogleraar binnenkort gestart.
URL: https://www.campaign.ox.ac.uk/news/fundraising-effort-secures-future-of-chair-in-celtic-studies
Bondige versie van eDIL live
Waar het Dictionary of the Irish Language (DIL) ooit alleen in zijn volledigheid online te vinden was, is er sinds kort ook een bondige versie van eDIL beschikbaar gekomen. In deze bondige versie worden woorden in hun woordenboekvorm direct gevolgd door een vertaling, in plaats van de oorspronkelijke lijst met vergelijkbare spellingen, andere grammaticale vormen en verschillende attestaties. Daarmee is het woordenboek een stuk gemakkelijker te doorzoeken voor iemand die nog onbekend is met (de vroegere taalstadia van) het Iers. Deze versie is dan ook nadrukkelijk bedoeld voor eenieder die minder bekend is met het Oud- en Middeliers, maar wel meer wil weten over de woordenschat van de taal of daar zelfs onderzoek mee wil doen, zoals historici en archeologen. Dat neemt gelukkig niet weg dat ook de volledige, welbekende versie van de eDIL nog raadpleegbaar is: iedere websitegebruiker kan in de navigatiebalk aangeven welke versie de voorkeur geniet.
URL: http://dil.ie/
Arabische geneeskunst in Ierland
In de band van een in Londen gedrukt boek uit de vroege zestiende eeuw heeft eeuwenlang een blad van een vijftiende-eeuws, Iers handschrift verstopt gezeten. Zoals in middeleeuws Europa wel vaker het gebruik was, werd een enkel blad hergebruikt om de stevige kaft van een nieuwer boek te vormen. Deze Ierse bladzijde, welke oorspronkelijk een veel groter handschrift moet zijn geweest, is echter om twee redenen bijzonder: enerzijds toont het een vorm van hergebruik van handschriften die nog niet eerder in een Ierse context aan het licht is gekomen, maar bovenal staat op het oude perkament een nog niet eerder in Ierland gevonden Ierse vertaling van een Arabische medische tekst. Het Ierse blad is een fragment van het 'Canon der medicijnen' (Arabisch: Al-Qanun fi al-Tibb), oorspronkelijk van de hand van de beroemde Persische medicus Ibn Sena (980-1037), ook wel bekend als Avicenna. Het moge dan ook duidelijk zijn dat de Ierse geneeskunst – net als die van het vasteland – een deel van zijn kennis dankt aan de Islamitische geneeskunde.
